Çin Tayvanı İşgal Etmeye Kalkarsa Ne Olacak?

Merhaba temettü emeklisi olasıca dostlarım, borsa ve diğer yatırım araçlarında teknik analiz bilmek kadar temel analiz de bilmek önem arz ediyor. Tarihe baktığımızda büyük savaşlar ve küresel iktidar problemleri ile büyük ekonomik krizlerin yaşandığını görebilirisiniz. Şubat 2022'de Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinin küresel ekonomiye olan etkilerini hepimiz görmekle kalmadık halen buğday arzında yaşanan problem nedeni ile milyarlarca insanın açlık çekmesi ihtimali tüylerimizi ürpertiyor.

Olmamasını umduğum ama yakın zamanda yaşanabilme ihtimali her geçen gün daha da artan bir krizimiz var; Çin, Tayvan'ı işgal etmeye hazırlanıyor. Sizlerle beraber bu ihtimali ve olası etkilerini incelemek istiyorum, unutmayın ki ihtimal ihtimaldir.

Tayvan Ordusu Görsel: Pixabay Sanatçısı ricky9950

Geçtiğimiz günlerde ABD başkanı Joe Biden'ın Tayvan'ın saldırıya uğraması durumunda fiziksel güç kullanmaya kararlı olduklarını açıklamış olması durumun vahametini anlamanıza yardımcı olacağını düşünüyorum. 

Tayvan konusunda ABD Başkanı Biden, ABD politikasının değişmediğini ve ABD'nin statükoyu değiştirmeye veya Tayvan Boğazı'ndaki barış ve istikrarı baltalamaya yönelik tek taraflı çabalara şiddetle karşı çıkacağının altını çizdi. Asian News International

Çin'in Tayvan üzerinde hak iddia etmesi, İkinci Dünya Savaşı sonrası döneme kadar uzanıyor. Japonya, İkinci Dünya Savaşı'nı kaybettikten sonra 1945'te Tayvan Adasını Çin'e bırakarak geri çekildi. Ancak Çin anakarasında Chiang Kai-shek liderliğindeki milliyetçi hükümet güçleri ile Mao Zedung'un Komünist Partisi arasında bir iç savaş patlak verdi. Komünistler 1949'da iç savaşı kazanarak Pekin'de kontrolü ele geçirdi. Chiang Kai-shek ve Kuomintang olarak bilinen milliyetçi partiden geriye kalanlar, yıllar boyunca yönetecekleri Tayvan'a kaçtı. Kuomintang o zamandan beri Tayvan'ın en önde gelen siyasi partilerinden birisi olarak tarihinin önemli bir bölümünde adayı yönetiyor. 

Günümüzde Çin, anayasası ve demokratik olarak seçilmiş liderleriyle kendisini bağımsız bir ülke olarak gören Tayvan'ı, eninde sonunda tekrar ülkenin bir parçası olacak olan ayrılıkçı bir eyalet olarak görüyor. Çin Komünist Partisi, komünist devrimin 100. yıldönümü olan 2049'a kadar Tayvan'ı anakaraya entegre etmek istiyor. Çin, iç savaştan önce ana karaya bağlı olan Tayvan'ın aslen bir Çin eyaleti olduğunu iddia ediyor olsa da Tayvanlılar, hiçbir zaman 1911 devriminden sonra kurulan modern Çin devletinin veya 1949'da Mao tarafından kurulan Çin Halk Cumhuriyeti'nin bir parçası olmadıklarını, kendilerinin bağımsız bir devlet olduklarını savunuyor. Not etmek lazım ki şu anda sadece 14 ülke Tayvan'ı egemen bir ülke olarak tanıyor. 

Çin, diğer ülkelere Tayvan'ı tanımamaları veya tanıma anlamına gelen herhangi bir şey yapmamaları için önemli derecede diplomatik baskı uyguluyor. Yakın dönemde Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, Tayvan ile yeniden birleşmenin gerçekleşmesi gerektiğini ve bunu başarmak için olası güç kullanımını dışlamadıklarını belirtmişti. 

Tayvan Nerede? Jeopolitik Önemi Var Mı?

Tayvan, güney doğu Çin kıyılarından yaklaşık 180 km uzaklıkta bir ada devletidir. ABD dış politikası için çok önemli olan ABD dostu bölgeleri arasında birinci ada zinciri içerisinde yer alır.

Tayvan Haritası

Tayvan'ın 24 milyonluk nüfusu, kilometrekareye ortalama 9.575 kişi düşen başkent Taipei gibi yoğun kentsel alanlarda toplanmıştır. Askeri uzmanlara göre bu nüfus yoğunluğu, olası bombalamalarda Rusya ile savaşta harap olan ve kilometrekareye ortalama 2.690 kişinin düştüğü Mariupol'e göre sivillerin daha fazla zarar görebileceği ihtimalini gösteriyor.

Bazı batılı uzmanlar, Çin'in Tayvan'ı ele geçirmesi ile Guam ve Hawaii kadar uzaktaki ABD askeri üslerini bile tehdit edebileceğini öne sürüyorlarken Çin'in, ABD'nin beklentisi gibi Tayvan'ın bağımsız olmasına izin vermesi durumunda ise ABD'nin Tayvan'da askeri üsler kuracağını ve Çin'in güvenliğini tehlikeye atabileceğini söylüyorlar. Bu nedenlerle Çin, Tayvan'ı kaybetmeyi göze alamaz.

Peki, Tayvan Kendini Savunabilir Mi?

Çin, günümüze kadar ekonomik ve sosyal bağları güçlendirmek gibi askeri olmayan yollarla "yeniden birleşme" sağlamaya çalıştı. Savunmaya ABD'den sonra en fazla harcama yapan Çin, Tayvan'a karşı deniz gücünden füze teknolojisine, uçak ve siber saldırılara kadar pek çok yöntem kullanabilir ve olası bir askeri çatışmada, Tayvan ordusunu kolaylıkla mağlup edebilir.

Çin ve Tayvan Ordusunun Karşılaştırılması
		Çin (Resmi Adı: Çin Halk Cumhuriyeti)	Tayvan (Resmi Adı: Çin Cumhuriyeti)
Asker Sayısı	Aktif Personel	2.185.000	290.000
	Yedek Personel	8.000.000	2.800.000
	Askere Alınabilecek	385.821.111	5.883.828
Kara Kuvvetleri	Tank Sayısı	5.750	1.160
	Zırhlı Araç Sayısı	14.130	1.714
	Top Sayısı	7.094	1.944
Hava Kuvvetleri	Uçak ve Helikopter	4.630	814
Deniz Kuvvetleri	Gemi ve Denizaltı	742	96
Nükleer Güç	Savaş Başlığı	280	0
Kaynak: ArmedForces.eu

Askeri güçler karşılaştırıldığında Tayvan'ın en iyi ihtimalle bir saldırıyı yavaşlatmayı, amfibi kuvvetlerinin kıyıya inmesini önlemeyi ve dışarıdan yardım beklerken gerilla saldırıları düzenlemeyi hedefleyeceği düşünülebilir.

Çin gibi güçlü bir ülkenin saldırısına karşı askeri yardım ancak Tayvan'a silah satan ABD'den gelebilir. Ancak bölgedeki deniz, hava ve kara kuvvetlerindeki sayısal avantajlarına rağmen, Pekin bir işgalin ezici insan maliyetine değip değmeyeceği konusunda düşünmesi gerekecektir.

Olası Bir Savaşta Neler Yaşanabilir? 

Çin, yaklaşık 360 savaş gemisi ile dünyanın en büyük donanmasına sahip, Pekin ayrıca dünyanın en gelişmiş ticaret filosuna, büyük bir sahil güvenliğine ve resmi olmayan bir şekilde orduyla uyumlu balıkçı teknelerine sahip. Bu kadar büyük bir güç Çin'in bir amfibi istilası için ihtiyaç duyacağı yüz binlerce askeri taşımak için kullanılabilecek yüzlerce ek gemiye erişimini sağlıyor. Ancak, Tayvan kendisini savunmak için, Ukrayna'nın Nisan ayında Karadeniz'de Rus kruvazörü Moskova'yı batırmak için kullandığı Neptune benzeri, ucuz ve etkili kara tabanlı gemi savar füzeleri satın aldı.

Ayrıca Çin'in herhangi bir çatışmanın başında hava üstünlüğünü sağlamaya çalışması da muhtemel. Hava savaşında Çin hava güçleri, Rusların kara kuvvetlerini bir araya getiremediği ve zemini yumuşatamadığı Ukrayna'daki başarısızlıklarından da ders almış olacağı için şok saldırılarında bulunmayı planlayabilir. Hava saldırıları için Tayvan yakın dönemde ABD'den savunma sistemleri satın aldı.

Amerika Ne Yapabilir?

Şimdiye kadar, Washington'un "stratejik belirsizlik" politikası, ABD'nin bir saldırı durumunda Tayvan'ı nasıl savunacağı veya nasıl koruyacağı konusunda kasıtlı olarak belirsiz bir politika izlediği anlamına geliyordu. Diplomatik olarak, ABD şu anda sadece tek bir Çin hükümetini (başkenti Pekin olan Çin Halk Cumhuriyetini) tanıyor ve Tayvan yerine Çin ile resmi bağları olan "Tek Çin" politikasına bağlı kalıyordu.

Ancak Mayıs ayında ABD başkanı Joe Biden, Washington'un tutumunu değiştirdiğini belirtti. ABD'nin Tayvan'ı askeri olarak savunup savunmayacağı sorulduğunda, Biden, "Evet" yanıtını verdi, ayrıca Çin'in Tayvan'a saldırma olasılığı ile Rusya'nın Ukrayna'yı işgali arasında bir paralellik kurdu. Çin'in Tayvan'a yönelik olası bir saldırısını Rusya'nın Ukrayna'yı işgaline benzeten Biden'ın yorumları, Washington'un konuyla ilgili on yıllardır sürdürdüğü “stratejik belirsizlik” politikasından saptığını gösterdi ve ABD ile Çin güçleri arasında askeri bir çatışma olasılığını artırdı.

Durum Kötüye Mi Gidiyor?

2021'de Çin, yabancı uçakların ulusal güvenlik çıkarları doğrultusunda tanımlandığı, izlendiği ve kontrol edildiği, kendi kendini ilan eden bir alan olan Tayvan Hava Savunma Bölgesi'ne askeri uçak göndererek baskıyı artırıyor gibi görünüyordu. Ancak gerilimin iyice artmasından sonra Çin medyası, Xi Jinping'in iki lider arasındaki bir telefon görüşmesinde ABD Başkanı Biden'a Tayvan üzerinde "ateşle oynamaması" konusunda uyardığını açıkladı.

Tayvan Neden Dünyanın Geri Kalanı İçin Önemli?

Küçük bir ülke olmasına rağmen Tayvan dünya ekonomisi için son derece önemli bir rol oynuyor. Telefonlardan dizüstü bilgisayarlara, saatlere ve oyun konsollarına kadar dünyanın kullandığı elektronik ekipmanlarının çoğunda, Tayvan'da üretilen bilgisayar çipleri kullanılıyor.

Görsel: Pixabay sanatçısı Ioannis Karathanasis

Veriler, Tayvan'ın gelişmiş çiplerin üretimi için küresel pazara hakim olduğunu ve ihracatının geçen yıl 118 milyar dolar değerinde olduğunu gösteriyor, hatta Tayvanlı bir şirket olan Taiwan Semiconductor Manufacturing Company (TSMC) dünya pazarının yarısından fazlasına sahip. Dökümhane olarak da adlandırılan TSMC, 2021'de neredeyse 100 milyar dolar ciro yaptı. Çin'in Tayvan'ı işgal etmesi, Pekin'e dünyanın en önemli endüstrilerinden biri üzerinde tam kontrol verebilir.

Kıssadan Hisse

Rusya'nın Şubat ayında Ukrayna'yı işgal etmesi, emtia fiyatlarındaki artışları ve gıda ihracat yasaklarını tetikleyerek yoksul ülkelerde kıtlık korkularına yol açtı. Tayvan'a yönelik herhangi bir Çin askeri saldırısı küresel ticaret üzerinde Ukrayna savaşından daha büyük bir etki yaratacaktır.

Çin'in Tayvan'a saldırması durumunda, dünyanın elektrikli otomobillerde, elektronik eşyalarda ve cep telefonlarında kullanılan çipleri Tayvan'dan tedarik edemeyeceğini düşünürsek en fazla etkilenecek sektörleri bulmanız ve nasıl pozisyon alacağınıza karar vermeniz zor olmasa gerek. Umarım böyle bir savaş asla yaşanamaz.

Şimdilik kalın sağlıcakla.