Merhaba sevgili okurum,
Biraz ekonomi dersinde gibi hissettirecek olsam da borsanın ne olduğu ve ne olmadığı hakkında konuşmam gerekiyor. Öncelikle emin olduğum şeyi sizlerle paylaşıp daha sonra anlatıma geçeyim, borsa kumarhane ya da şans oyunu değildir, tabi ki normal zekaya sahipseniz.
Şimdi de sıra borsanın ne olduğu hakkında konuşmaya geldi, klasik tabiri esas almak gerekirse borsa, alınıp satılabilen menkul kıymetlerin, emtiaların, dövizin ve opsiyon sözleşmelerinin halka açık şekilde satıldığı ya da alındığı organize piyasalardır. Ülkemizde en bilinen ve borsa denilince herkesin aklına ilk gelen Borsa İstanbul olup genellikle hisse senedi alım satımı anlaşılmaktadır.
Borsalar yatırımcılara yürüttükleri faaliyetler için güvenilir bir ortam oluşturmanın yanı sıra düzenli işlem mekanizmalarına, güncel fiyatlara ve gerçek zamanlı alım satımların yapılabilmesine olanak sağlar.
İlk Borsa Nerede Kuruldu?
Tarihçiler ortak bir kanıya varamasa da benim kabul ettiğim, geleneksel tanıma uyan borsa topraklarımızda, bugün Kütahya'nın Çavdarhisar ilçesin sınırlarında kuruldu. Günümüzden yaklaşık 1800 yıl önce gıda maddeleri, hayvan ve köle ticareti yapılan Aizanoi Binasında enflasyon ile mücadele edilebilmesi için Roma İmparatoru Dioeletianus tarafından yayınlanan maksimum fiyat listesine ait yazıtlar yerleştirilmiş olup günümüzde halen görülebilmektedir. *
Bu borsadaki yazıtlara göre;
- 16 ila 40 yaşları arasındaki sağlıklı güçlü bir erkek köle fiyatı 30.000 dinar,
- Eşek fiyatı 15.000 dinar,
- At fiyatı 90.000 dinar,
- Erkek arslan fiyatı 125.000 dinar olarak belirlenmişti.
Ülkemizde İlk Borsa Ne Zaman Kuruldu
Ekonomik açıdan maalesef dünyanın gerisinden gelen ülkemizde ilk borsanın kuruluşu Kırım Savaşı sonrası döneme, 1866 yılında faaliyete geçen Dersaadet Tahvilat Borsası'na dayanmaktadır. Savaşın finansmanı için verilen tahvillerin sık sık el değiştirmesi borsa oluşumuna ön ayak olmuş, Galatalı bankerler tarafından alım satımlar kurumsallaştırılmıştır. 1906 yılına gelindiğinde ise Osmanlı Hükümeti tarafından yapılan yasal düzenlemeler ile bu borsa Esham ve Tahvilat Borsası adını almış, Türkiye Cumhuriyetinin kuruluşuna kadar faaliyetlerini sürdürmüştür.
1980'ler ve Özallı yıllarda borsacılık daha da kurumsallaşmış, gerekli kanuni düzenlemeler yapılmıştır. 1981 yılında Sermaye Piyasası Kanunu çıkarılmış, 1982 yılında ise Sermaye Piyasası Kurulu oluşturulmuştur. 1985 yılına gelindiğinde Muharrem Karslı yönetiminde İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) kurulmuş, 3 Ocak 1986 tarihinde ilk hisse senedi alım satımı yapılmıştır. 2013 yılında İMKB, Vadeli İşlemler Opsiyon Borsası ile İstanbul Altın Borsası, tek çatı altında “Borsa İstanbul” markası olarak birleşmiştir. *
Borsalar Ne İşe Yararlar?
Borsalar yapıları gereği güvenilir, sermaye akışının kayıt altına alınabildiği kurumlardır. Sermaye değişimine aracılık ederken şirketlerin ucuz maliyetle fon bulmalarına ve küçük yatırımcıların büyük şirketlere ortak olabilmelerine olanak sağlarlar.
Yani maaşınızdan artırdığınız üç beş kuruşla dahi ülkemizin hatta dünyanın önde gelen şirketlerine ortak olabilir, birikimlerinizi büyütebilirsiniz. Ancak sizi uyarayım, yatırımlarınızın devasa bir hale gelmesi bazen yıllarınızı alabilir, tabi ki kendi içerisinde riskler barındıran bu yatırım aracında eğer kurallarına göre oynamazsanız tüm mal varlığınızı kaybedebilirsiniz.
Borsa Nasıl İşler? Nasıl Para Kazanılır?
Elinde kıymetli evrak, emtia veya döviz bulunan insanların bir araya gelmesi ile borsanın oluştuğunu daha önce söylemiştim. Burada bulunan yatırımcıları ise ikiye ayrılırlar, bir kısmı satıcı pozisyonunda iken diğer kısmı ise alıcı pozisyonunda yer alırlar.
Satıcılar ellerindeki ürünü yüksek fiyattan satmak isterlerken alıcılar ise ucuz fiyattan almak isterler. Satıcı ve alıcıların razı oldukları fiyatlar birbiri ile örtüşür ise alım satım işlemi gerçekleşir. Borsanın mantığı bu kadar basit.
Şimdi gelelim borsadan nasıl para kazanılabileceğine, öncelikle bir bakkal işlettiğinizi düşünün, fırından 3.00 TL'ye aldığınız ekmeği müşterilerinize 3.50 TL'ye sattığınızda aradaki 0.50 TL sizin karınız oluyor değil mi? Hisse senetleri için de durum böyle, 10 TL'ye aldığınız bir senedi daha istekli birisine 11 TL'ye sattığınızda aradaki 1 TL sizin karınız olur.
Borsaya Nasıl Girilir?
Şu ana kadar borsaların tarihçeleri, ne oldukları, ne işe yaradıkları hakkında bilgi verdik. Şimdi ise sıra borsaya nasıl yatırım yapacağınıza geldi.
Hisse senetlerini alabileceğiniz iki yer var, bunlardan ilki bankalar, ikincisi ise aracı kurumlar olarak adlandırılan şirketler. Aslına bakarsanız bankalar da kurdukları aracı kurumlar vasıtası ile sizlere hisse senedi alım satımı yapmanızı sağlarlar.
Yatırım hesabı oluşturup gerekli sözleşmeleri ve anketleri doldurduktan sonra bilgisayarınızdan ya da akıllı telefonunuzdan istediğiniz hisse senedini kolayca alabilirsiniz.
Kısaca bahsettiğim borsa hakkında aklınıza takılan sorular varsa yorumlarda paylaşın, dilim döndüğünce cevaplamaya ve içeriğimi güncellemeye çalışırım.
Kapak Görseli: Burak Kebapci adlı kişinin Pexels'daki fotoğrafı